Chùm bao

Tên Việt: nhãn lồng, chùm bao, lạc tiên, lồng đèn, long châu, hồng tiên Tên Hoa: 龍珠果 (long châu quả) Tên Anh: passion flower, love-in-a-mist Tên Pháp: fruit de la passion Tên khoa học: Passiflora foetida L. [P. hispida D.C.] Họ: Lạc Tiên/Nhãn Lồng (Passifloraceae)
long nhãn Dimocarpus longan Lour., vải Litchi chinensis Sonn., chôm chôm Nephelium lappaceum var. lappaceum L.

Chim quyên ăn trái nhãn lồng,
Lia thia quen chậu, vợ chồng quen hơi...
(♫Lý Chim Quyên - Dân Ca Miền Nam)

 Lạc tiên, Nhãn lồng, hay chùm bao - Passiflora foetida L., thuộc họ Lạc tiên - Passifloraceae.

Mô tả: Dây leo bằng tua cuốn, rỗng. Lá mọc so le, dài khoảng 7cm, rộng tới 10cm, chia làm 3 thuỳ nhọn. Lá kèm rách ở mép. Tua cuốn mọc từ nách lá. Hoa trắng,, có tràng phụ hình sợi, màu tím. Quả tròn, bao bởi lá bắc tồn tại như là một cái bao ở ngoài. Quả chín vàng, ăn được. Toàn cây có lông.  

Bộ phận dùng: Toàn cây - Herba Passiflorae Foetidae.

Nơi sống và thu hái: Loài liên nhiệt đới, mọc hoang khắp nơi, leo quấn ở các bãi trống lùm bụi. Cũng thường trồng ở các vườn thuốc. Thu hái toàn cây, phơi khô.

Thành phần hoá học: Có HCN.

Tính vị, tác dụng: Lạc tiên có vị ngọt và đắng, tính mát, có tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu. Quả có tác dụng an thần, giảm đau.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Ngọn non Lạc tiên được hái về làm rau luộc ăn hay nấu canh. Quả chín vàng ăn ngon. Lạc tiên được dùng trị suy nhược thần kinh, Mất ngủ, ngủ hay mơ, phụ nữ hành kinh sớm. Còn dùng trị ho, phù thũng, viêm mủ da, lở ngứa, loét ở chân. Ngày dùng 3-15g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài đun nước rửa và giã cành lá tươi để đắp.

Ở Ấn Ðộ, nước sắc lá dùng để trị bệnh Thiếu máu và hen suyễn, quả dùng gây nôn; lá dùng đắp và điều trị choáng váng và đau đầu.

Ðơn thuốc:

1. Suy nhược thần kinh, Mất ngủ: Lạc tiên 8-16g sắc uống. Dùng riêng hoặc phối hợp với lá Vông, lá Dâu, tâm Sen nấu thành cao lỏng, mỗi ngày dùng 2-5g, chia nhiều lần uống, nên uống trước khi đi ngủ.

2. Viêm da, ghẻ ngứa: Dây lá Lạc tiên với lượng vừa đủ, nấu nước tắm và rửa.

3. Bài thuốc an thần, có tác dụng trợ tim, ngủ được êm, dịu thần kinh: Hạt sen 12g, lá Tre 10g. Cỏ mọc 15g, Lá dâu 10g, Lạc tiên 20g, Vông nem 12g, Cam thảo 6g, Xương bồ 6g, Táo nhân sao 10g. Ðổ 600ml nước sắc còn 200ml nước, uống ngày 1 tháng (An Giang).

---