CẦN PHÁT HIỆN SỚM ĐỘT QUỴ

Bác Sĩ Đào Xuân Dũ

Ở người bị đột quỵ, máu không lưu thông lên não được; tử vong dễ xảy ra.
Hơn 2.400 năm trước, Hippocrate (460-370 trước CN) là người đầu tiên đã mô tả hiện tượng liệt đột ngột mà ngày nay ta cho là do đột qụy gây ra.
Đột qụy là gì?
Tình trạng mất chức năng não hay mất ý thức phát triển nhanh do ngừng cung cấp máu tới toàn bộ hay một bộ phận của não. Có nhiều nguyên nhân làm cho não không được cung cấp máu và tổn thương có thể xảy ra ở nhiều vùng khác nhau của não.
Đột quỵ là nguyên nhân tử vong thứ 3 ở thế giới phương Tây sau bệnh tim và ung thư. Tỉ lệ đột quỵ tăng theo tuổi và các nguyên nhân sinh bệnh cũng khác nhau theo từng độ tuổi.
Khu vực não có rối loạn cung cấp máu sẽ: 1. Không nhận được đầy đủ ôxy và glucose do đó ngay lập tức gây suy giảm hay làm hỏng chức năng thần kinh 2. Nhiều đợt thiếu máu cục bộ ở não sẽ huỷ hoại hay gây tổn thương nặng cho tế bào thần kinh, dẫn đến suy yếu chức năng não ở một khu vực nào đó.
Đột quỵ là tình trạng bệnh lý cần cấp cứu vì có thể gây ra tổn thương vĩnh viễn cho hệ thần kinh hoặc thậm chí gây tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Tính trung bình ở các nước công nghiệp, cứ 45 giây lại xảy ra một trường hợp đột quỵ và cứ 3 phút lại có một người chết vì đột quỵ.
Các yếu tố nguy cơ của đột quỵ bao gồm tuổi cao, tăng huyết áp, tiểu đường, nồng độ cholesterol cao trong máu, hút thuốc lá.
Sự khởi đầu khó nhận biết của đột qụỵ
Trong một bữa tiệc đứng với bạn bè, chị N tự nhiên hơi khuỵu xuống và đánh rơi chiếc đĩa ăn; mọi người xúm lại nhưng chị nói không sao, chỉ vì đôi giày mới làm chị bị vấp. Trong khi N có vẻ còn hơi váng vất thì bạn bè giúp phủi những chỗ dây bẩn trên quần và đem lại cho N đĩa thức ăn mới, sau đó N vẫn đi lại và tỏ ra vui vẻ cho đến cuối bữa ăn.
Thế nhưng chỉ vài tiếng sau, chồng chị báo tin đã phải đưa N vào bệnh viện và đến 6 giờ chiều thì N qua đời. N đã bị đột quỵ ngay trong bữa ăn.
Nếu như mọi người biết nhận ra những dấu hiệu sớm của đột quỵ thì có lẽ N vẫn có thể sống sót. Một biến chứng có thể cứu sống nhưng nhiều người đã rơi vào tình trạng muộn, không thể cứu chữa.
Tầm quan trọng của việc phát hiện sớm đột qụỵ
Một thầy thuốc thần kinh học nói rằng nếu tiếp cận được nạn nhân bị đột quỵ trong vòng 3 giờ thì ông có thể đảo ngược... hoàn toàn tác động của đột quỵ.
Theo ông, bí quyết là cần nhận biết các dấu hiệu đột quỵ và được điều trị ngay trong 3 giờ đầu - yêu cầu về thời gian có tính chất rất khắc nghiệt.
3 động tác quan trọng để chẩn đoán đột qụy
Đôi khi khó nhận biết các triệu chứng đột quỵ, điều đó đồng nghĩa với tai hoạ và là điều rất đáng tiếc. Người bị đột quỵ có thể có tổn thương não nghiêm trọng khi những người xung quanh cũng không nhận biết được các triệu chứng.
Ngày nay, các thầy thuốc cho rằng một người ngoại đạo (không thuộc ngành y tế) cũng có thể nhận ra tai biến đột quỵ bằng cách yêu cầu nạn nhân thực hiện 3 điều đơn giản sau nhưng bệnh nhân sẽ không thực hiện được:
- Bảo nạn nhân mỉm cười. 
- Bảo nạn nhân nói một câu đơn giản, có ý nghĩa và mạch lạc (ví dụ: Hôm nay trời đẹp!).

- Bảo nạn nhân giơ cả 2 tay lên.
Ngoài ra, có thể phát hiện thêm một dấu hiệu nữa của đột quỵ là bảo bệnh nhân thè thẳng lưỡi, nếu lưỡi cong, không thẳng được hay lệch sang một bên thì cũng là báo hiệu đột qụy. 
Khi đó, cần cho nạn nhân uống ngay 2 viên aspirine 500mg để giúp làm thông thoáng mạch máu (làm cho cục máu ở lòng mạch không to thêm).
Nếu không thực hiện một trong những điều trên thì gọi ngay trung tâm cấp cứu của thành phố, báo cho người thường trực biết các triệu chứng để họ điều xe đến ngay.
Thầy thuốc tim mạch tin rằng nếu gửi thông tin này bằng email cho 10 người thì ít nhất cũng có một nạn nhân đột quỵ được cứu sống.
Bs Đào Xuân Dũ