PHẢN ỨNG Trong cuộc đời con người, ảnh hưởng lớn nhất đối với chúng ta chính là “phản ứng”, bạn khen ngợi tôi, tôi hài lòng, tôi thích thú, tôi vui vẻ, đây chính là phản ứng; bạn làm tổn thương tôi, tôi đau khổ, tôi buồn, tôi không thể chịu đựng được, thậm chí khóc than đau buồn, đây cũng chính là phản ứng. Con người, ăn uống vui chơi, du sơn ngoạn thủy, theo đuổi ngũ dục, tìm kiếm sự phấn khích, những điều này là phản ứng tự nhiên của niềm vui yêu thích hưởng lạc của con người. Một người trốn tránh sự đau thương, xa lánh đau thương, sợ hãi đau thương, đây cũng là cảm xúc phản ứng không muốn tiếp nhận đau thương. Có thể nói, trong cuộc sống con người hàng ngày đều tiếp nhận ảnh hưởng của phản ứng, không phải niềm vui mà là đau khổ. Thực ra, ngoài phản ứng của tình cảm, phản ứng của cuộc sống, còn có những phản ứng khác. Chẳng hạn như các phản ứng thân thể (còn gọi là phản ứng vật lý), phản ứng tâm lý, phản ứng tình cảm, phản ứng tinh thần, v.v… Thân thể, trong Phật giáo gọi là xúc giác, cuộc sống hàng ngày ăn, mặc, ở, đi lại, v.v… đều là xúc giác. Thông qua xúc giác, sẽ cảm nhận được các cảm giác như mềm, cứng, lạnh, nóng, thoải mái,… từ đó mà sản sinh ra tâm lý vui hay buồn. Tâm lý giống như sợi dây đàn, chỉ cần một va chạm nhẹ là sẽ phát ra âm thanh dù lớn hay nhỏ, thì sẽ có vui buồn hờn giận; phản ứng tâm lý là nhạy cảm nhất và nhanh nhất. Phản ứng tâm lý sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến phản ứng cảm xúc, và thậm chí là phản ứng tinh thần. Phản ứng tinh thần, nếu là tốt, thì tinh thần sẽ phấn chấn, hăng hái vươn lên. Nếu là phản ứng không tốt, sẽ buồn rầu không vui, ủy mị chán nản. Trong cuộc đời con người, đọc sách phải có tinh thần, làm việc phải có tinh thần, phục vụ cũng cần phải có tinh thần; sức mạnh tinh thần của một người, dựa trên tư tưởng tích cực hăng hái. Cho nên làm người luôn phải thúc đẩy tinh thần, không ngừng hướng thiện, nỗ lực hướng đến chiều hướng tốt. Ngoài ra, các phản ứng sinh hóa và vật lý như: sự phân hóa, ngưng tụ của vật chất, các tính chất lạnh co, nóng giãn của không khí, sự dẫn truyền của sóng ánh sáng, v.v… đều có những ảnh hưởng có thể tốt hoặc xấu đối với sự sinh trưởng và phát triển của vạn vật trong vũ trụ. Trong nhiều phản ứng trên, khó đối phó nhất chính là phản ứng tình cảm. Cái được gọi là phản ứng tình cảm, chẳng hạn như người ta tôn trọng hay coi khinh bạn, hay bạn bị người làm cho oan trái ấm ức, hay bạn cảm thấy mình rất có uy, v.v… tất cả đều có phản ứng tốt và xấu. Có sự khác biệt, có sự kháng cự thì sẽ có phản ứng. Sau khi phản ứng, có thể là thiện hoặc ác, có thể lớn hoặc nhỏ, có thể khó hoặc dễ, có thể tốt hoặc xấu. Những phản ứng tốt chính là: tôn trọng, lịch sự, lễ phép, giúp đỡ, khen ngợi; Còn khinh miệt, đố kị, gây khó dễ, làm tổn thương, đều là những phản ứng xấu. Những sự việc giống nhau, phản ứng của mỗi người sẽ khác nhau. Có người phản ứng thái quá, có người phản ứng chậm chạp. Có người đối với những sự việc cỏn con vì có phản ứng thái quá, mà làm cho việc bé xé ra to. Điều này muốn nhắc chúng ta nhớ rằng, cảm xúc con người rất phức tạp, có người mặc dù bạn tốt với anh ta, nhưng vì anh ta hiểu lầm ý của bạn, nên sẽ trở nên tức giận; Đôi khi, có người mặc dù bạn có ác ý với anh ta, nhưng vì tính cách anh ta được tu dưỡng tốt, anh ta sẽ thông cảm, không so đo với bạn. Nói chung, một đứa trẻ không thể khống chế được những cảm xúc vui buồn hờn giận thì rất dễ bột phát. Người có nhân cách cao thượng, mặc dù bị tổn thương, anh ta cũng đều có thể ung dung phớt lờ. Con người là động vật có tình cảm, gặp chuyện có phản ứng là điều rất tự nhiên, nhưng phản ứng phải có chừng mực, khi người khác đang vui, bạn cũng nên cùng vui với họ, khi khen ngợi một ai đó, cũng tùy theo mức độ mà khen ngợi, đây cũng chính là người biết đối nhân xử thế và đây cũng là phản ứng thích hợp nhất khi sống cùng nhau. Thích Tánh Tuệ